26 november 2025 - 19:00 - Marokko
De ’Moul hanout’, of de buurtwinkelier, wordt vaak beschouwd als een stedelijk fenomeen of slechts een informele economische eenheid. De sociale functie van deze figuur reikt echter veel verder dan deze stereotypen, zo blijkt uit recent onderzoek. Een studie analyseert hoe de Marokkaanse buurtwinkelier een strategische economische en sociale actor is, wiens rol van cruciaal belang is, met name toen de gezondheidscrisis het maatschappelijk evenwicht dreigde te verstoren.
De studie, uitgevoerd door David Goeury, geograaf en onderzoeker aan La Sorbonne, nam de overleving van kwetsbare huishoudens tijdens de Covid-crisis als uitgangspunt. De lockdown was een lakmoesproef. Door de afhankelijkheid van een groot deel van de bevolking van een dagelijks, informeel inkomen, raakten honderdduizenden huishoudens in één klap ernstig verzwakt.
Lees ook: Binnenkort pinnen bij Moul hanout in Marokko
Goeury baseert zijn analyse op cijfers van het Hoog Commissariaat voor Planning (HCP). De inkomensdaling was extreem: de armste bevolkingsgroepen verloren tot 67% van hun inkomen, waardoor het absolute armoedepercentage in stedelijke gebieden in één maand tijd explodeerde van 0,5% naar 7,1%.
Uit HCP-gegevens over schulden bij winkeliers bleek dat 20% van de huishoudens hun schuld niet kon voldoen (21,4% in stedelijke gebieden en 16,8% in landelijke milieus). Dit illustreert de grotere voedselonzekerheid in de stad. Slechts 24% betaalde zonder problemen, 22,3% met moeite, terwijl 33,9% betalingsregelingen wist te onderhandelen. "De buurtwinkelier blijkt de bevoorrechte gesprekspartner voor het onderhandelen over uitstel van betaling," legt David Goeury uit, die opmerkt dat huishoudens gemakkelijker krediet onderhandelden bij hun Moul hanout dan bij andere crediteuren zoals huisbazen (21,3%) of privéscholen (21,3%). Bovendien was het krediet voor de lange termijn: slechts 46,4% van de huishoudens verwachtte de schuld tijdens de lockdown te betalen, en 61,7% binnen drie maanden erna.
Deze statistieken tonen aan dat de winkeliers fungeerden als een essentiële sociale buffer die het overleven van veel huishoudens mogelijk maakte. In Tiznit, de onderzochte stad, is de dichtheid met één winkel per 175 inwoners (ongeveer 455 winkels voor 80.000 inwoners) uitzonderlijk hoog.
Waar supermarkten contante betaling en planning vereisen, biedt de Moul hanout het specifieke ’notitieboekje-krediet’: een informele, rentevrije lening, vaak verstrekt voor een week of maand. Dit niet-geïnstitutionaliseerde mechanisme, gebaseerd op vertrouwen, was een cruciale factor voor kwetsbare gezinnen om de crisis door te komen.
David Goeury stelt tegenover Médias24 dat de overheid de kwetsbaarheid van stedelijke huishoudens vaak benadert vanuit sociale hulp, in plaats van het sociale weefsel. "Vandaag de dag kent vaak alleen de buurtwinkelier de meest kwetsbare huishoudens, maar dit blijft een blinde vlek in het overheidsbeleid." Hij waarschuwt dat de drang om te bancariseren en digitaliseren deze unieke solidariteit schaadt. "Als de meest kwetsbare huishoudens de Covid-crisis konden overleven, was dat dankzij het principe van vertrouwen. Experts beschouwen dit vaak als archaïsch, zonder de robuustheid en de realiteit van stedelijke kwetsbaarheid te begrijpen."
Lees ook: Moul Lhanout, helden van de Marokkaanse economie
Goeury waarschuwt dat de snelle verschuiving naar grote supermarkten de absorptiecapaciteit van volkswijken bij economische schokken zou kunnen verzwakken. In landen als Frankrijk had de opkomst van supermarkten "rampzalige gevolgen" in volkswijken, onder meer door het verdwijnen van onafhankelijke winkeliers die een sociale rol vervullen die franchises niet kunnen bieden. Grote winkels zijn bovendien risicovoller voor besmettingen door het mengen van klanten. De geograaf pleit daarom voorrang te geven aan buurtwinkels voor duurzame economische ontwikkeling en dynamische stadswijken, maar benadrukt dat dit ook sociale mix vereist. Hij concludeert dat de focus van overheden op grote commerciële zones de sociaal-ruimtelijke segmentatie versterkt, waardoor grote supermarkten "spanningshaarden" worden tussen twee delen van de bevolking die elkaar negeren.
