3 november 2025 - 22:00 - Nederland
Na de moord op advocaat Derk Wiersum in september 2019 zijn Nederlandse rechters tijdelijk strenger gaan straffen. Uit nieuw wetenschappelijk onderzoek blijkt echter dat deze verhoogde strafmaat uitsluitend gold voor verdachten van Marokkaanse komaf.
Een gezamenlijke studie van de Universiteit van Gotenburg, de Vrije Universiteit Amsterdam en de Erasmus Universiteit Rotterdam toont aan dat in de weken na de schokkende moord de celstraffen voor veroordeelden met een Marokkaanse achtergrond gemiddeld 71 procent hoger uitvielen. Dit kwam neer op een verlenging van de gevangenisstraf met gemiddeld drie maanden. Voor verdachten met bijvoorbeeld een Nederlandse of Turks-Nederlandse achtergrond werd geen verschil in strafmaat gemeten voor en na de liquidatie.
Lees ook: Hoe de Mocro maffia de grootste bedreiging van Nederland werd
De onderzoekers noemen dit fenomeen het "salience effect". Dit houdt in dat rechters onbewust extra letten op specifieke kenmerken van verdachten wanneer deze kenmerken sterk in de maatschappelijke en media-aandacht staan. De moord op Wiersum, die de raadsman was van een kroongetuige in de zaak tegen de Nederlands-Marokkaanse crimineel Ridouan Taghi, bracht veel berichtgeving op gang waarin termen als "Mocro maffia" veelvuldig de ronde deden.
De hogere strafmaat trof 384 verdachten van Marokkaanse komaf die een celstraf opgelegd kregen. Toen de media-aandacht voor criminelen met een Marokkaanse achtergrond na enkele weken weer afnam, keerden ook de celstraffen voor deze groep verdachten terug naar het gebruikelijke niveau van vóór de moord. De hoogte van de straf bleek onafhankelijk van het geslacht van de rechter. Wel werden hogere straffen uitgesproken door rechters die minder ervaring hadden met zaken met een Marokkaanse verdachte.
De onderzoekers benadrukken dat de rechters binnen hun wettelijke "straftoemetingsvrijheid" handelden. Hoogleraar Olivier Marie van de Erasmus Universiteit, een van de onderzoekers, pleit er dan ook niet voor deze vrijheid af te schaffen. Hij stelt dat het wel nuttig kan zijn om na een maatschappelijke schok een collega-rechter te laten meekijken bij een vonnis, of een computerprogramma de strafmaat te laten vergelijken met eerdere uitspraken. Dit zou de rechter kunnen helpen te garanderen dat een bovengemiddeld hoge straf volledig gerechtvaardigd is, ten behoeve van een eerlijk proces.
Lees ook: Uitlevering Ridouan Taghi door Dubai was werk van Marokko
Tot slot melden de onderzoekers dat de twee mannen die in 2021 voor de moord op advocaat Wiersum tot dertig jaar cel zijn veroordeeld, en wiens straf in 2023 in hoger beroep is bevestigd, niet van Marokkaanse komaf zijn.
