12 oktober 2022 - 22:00 - Cultuur
De Marokkaans-Belgische auteur Aya Sabi, schreef eerder, naast columns voor De Morgen, VRT en Mo*, de verhalenbundel "Verkruimeld land". Recent publiceerde ze ook haar eerste roman "Half leven". In een interview met Knack vertelt Sabi uitgebreid over haar debuutroman.
Aya Sabi werd geboren in 1995 in het Nederlandse Roermond, maar verhuisde op haar dertiende naar Genk in België. Haar ouders verlieten hun geboorteland Marokko in de hoop op een beter leven met degelijk onderwijs en meer kansen voor hun kinderen. In haar debuutroman ’Half leven’ beschrijft ze de trajecten van drie generaties vrouwen. Grootmoeder Fatna is rond 1940 geboren in een dorp aan de voet van de Atlas in Marokko, haar dochter Hamouda is in Nederland geboren, en haar kleindochter Shams, leeft in het huidige Nederland. Sabi vertelt aan Knack dat ze het boek heeft geschreven omdat de verhalen van deze vrouwen ontbreken in de Nederlandstalige literatuur.
Lees ook: Roman "Bilqiss" van Marokkaanse Saphia Azzeddine verfilmd
Het hoofdthema van haar debuutroman is intergenerationele pijn en trauma’s. "Het is iets waar mijn vrienden en ik veel over spreken. Misschien heeft het met onze leeftijd te maken, zijn we op een punt in ons leven waarop we veel nadenken over wat ons gevormd heeft, waar onze persoonlijke pijn zit. Het idee leeft vandaag sterk dat je moet weten wie je bent, dat je moet uitzoeken waar je gevoel of gedrag vandaan komt, om het te kunnen aanpakken. Maar wat als je niet goed in je vel zit, zonder ooit echt iets traumatisch te hebben meegemaakt? Ik wilde een boek schrijven over een niet-gekend verhaal. Het gaat over drie generaties vrouwen, een grootmoeder, haar dochter en kleindochter. En hoewel die kleindochter een goed leven heeft als academica, voelt ze een leegte en verkramping in haar lijf door wat haar moeder en grootmoeder hebben meegemaakt. Het boeide mij dat wetenschappers kunnen aantonen dat pijn zich in je DNA vastzet en zo generaties lang kan blijven zingen. Dat heeft ook een mooie keerzijde. Door bewustwording en heling kun je die pijn bewust doorbreken en zo bevrijd je niet alleen jezelf maar ook de mensen rondom je."
De drie vrouwen in de debuutroman van Sabi weten weinig van elkaar, vooral omdat de grootmoeder weigert te praten over iets wat haar als jong meisje overkomen is. "Ik wilde spelen met dat gevoel. Als lezer kruip je in de drie hoofden en daarmee zit je in een bevoorrechte positie, maar in het echte leven heb je zelden zo’n intieme inkijk in de levens van de mensen die heel dicht bij jou staan. Moeder-dochterrelaties zijn bovendien extra mysterieus, omdat er zoveel liefde zit, maar ze ook zo complex en explosief kunnen zijn. Er zitten veel onontgonnen en onzichtbare lagen in die relatie die we niet in vraag stellen, daarom komen we er ook zo moeilijk van los. Maar uiteindelijk is de vraag in het boek ook: doet het ertoe om al die lagen te kennen? Je kunt het ook zien als een oefening in het opbrengen van empathie en respect voor de verhalen die we niet kennen. Er is nu die tendens van over alles te moeten praten, maar ik vind dat we niet alles van een ander moeten weten. Elk leven is uniek. Ieder van ons draagt een heel verhaal mee. We doen allemaal maar onze best."
Lees ook: Gecensureerde boek over homoseksualiteit bestseller in Marokko
Het begin van de roman speelt zich af in het Marokko van de jaren vijftig, net voor de onafhankelijkheidsstrijd en dat vereiste wat research. "Ik wist natuurlijk dat Marokko lang onder Frans-Spaanse bezetting was, tot de onafhankelijkheid in 1956. Maar ik wilde wel research doen naar de rol van de Marokkaanse vrouwen in de onafhankelijkheidsstrijd, want zelfs in Marokko is over hen weinig geweten. Daardoor zijn bepaalde stereotiepe beelden over vrouwen gaan leven. Dat de Marokkaanse vrouw stil en onderdanig is, bijvoorbeeld. Terwijl ik geen enkele Marokkaanse vrouw ken die zo is. Zeker thuis hebben zij het vaak voor het zeggen. Mijn hoofdpersonage Fatna houdt de Marokkaanse verzetsstrijders in leven door haar kooktalent, dat zich vertaalde in heerlijke gerechten. Hoewel ze gescheiden en ongeletterd is en dus op het eerste gezicht een betekenisloze, verspilde vrouw, speelt ze als kokkin toch een belangrijke rol in de geschiedschrijving. Uiteraard zijn het patriarchaat en bepaalde culturele tradities giftig naar vrouwen toe, zeker in de jaren vijftig. Ook Fatna maakt daardoor iets schokkends mee, waardoor ze een schuldgevoel meedraagt dat zich vastzet in haar lijf. Maar dat betekent nog niet dat vrouwen hun situatie passief en stilzwijgend aanvaarden. Binnen het patriarchaat leeft een sterk matriarchaal systeem. Ik wilde met mijn boek ook het beeld van de Marokkaanse vrouw nuanceren."
Marokkaanse U23-elftal speelt drie oefenduels
Colombiaanse journalist ontslagen na uitspraak over Achraf Hakimi
Ramadan donderdag van start in Marokko
Ramadan in Marokko: dadels voor alle budgetten
Djamel Belmadi vol lof over Walid Regragui en de Atlas Leeuwen
Marokkaan die zichzelf, baby en vrouw in brand wilde steken wordt uitgezet
French Montana aangeklaagd voor schietpartij in Miami
Rapper Booba ongewenst in Marokko
The Voice: hoeveel kost de prachtige jurk van Amel Bent?
Buitenlandse filmopnames in Marokko: op weg naar een recordjaar
Nederlandse justitie vervolgt Ali B voor aanranding Ellen ten Damme
Denzel Washington onderhandelt opnames in Marokko
Safaa Hbirkou viert baby shower met henna-ceremonie
Ranya Moufidi, Marokkaanse finaliste The Voice Kids Italië (video)