Marokkaanse diaspora: Marokko laat miljarden liggen

Deze enorme bedragen, die jaarlijks door de Marokkaanse diaspora naar het thuisland worden gestuurd, fungeren als een ware economische ademhaling. In 2024 bereikten deze overmakingen een indrukwekkend totaal van 117,7 miljard dirham, wat neerkomt op 7,7% van het bruto binnenlands product van het koninkrijk. Maar, ondanks deze financiële injectie, stroomt een verbazingwekkend klein deel door naar de productieve economie. Een groot deel van dit spaargeld blijft ’slapend’ en wordt niet omgezet in investeringen, en de oorzaken van deze terughoudendheid zijn inmiddels grondig onderzocht.

Lees ook: Doorbraak in uitwisseling bankgegevens Marokkaanse diaspora

Uit een advies van de Economische, Sociale en Milieuraad (CESE) uit 2022 blijkt dat slechts 1,3% van de overgemaakte fondsen daadwerkelijk wordt geïnvesteerd. En wanneer Marokkanen in het buitenland de stap wagen, gaat bijna 40,7% van deze investeringen naar vastgoed, terwijl sectoren als industrie, diensten en innovatie nauwelijks profiteren. Dit contrasteert scherp met landen als Nigeria (45%) en Kenia (35%), waar de diaspora aanzienlijk meer bijdraagt aan de reële economie.

De wil om te investeren is er zeker; meer dan de helft van de ondervraagde Marokkaanse expats staat open voor investeringen in Marokko. Maar niet zonder de nodige zekerheden. Ze ervaren het investeringsproces vaak als een "hindernisbaan" en klagen over "complexe procedures", "gebrek aan stimulansen en ondersteuning" en "corruptie en vriendjespolitiek". Deze obstakels zijn, blijkens een recent onderzoek eind 2022, concrete problemen.

Lees ook: Heeft de Marokkaanse diaspora écht een stem in Marokko?

Bestaande ondersteuningsprogramma’s overtuigen evenmin. Zo heeft MDM Invest in 20 jaar (2002-2022) slechts 48 dossiers goedgekeurd, wat de tekortkomingen van de huidige hulpstructuren aantoont. Ook de banksector krijgt kritiek, omdat deze te veel gefocust is op traditionele producten zoals overboekingen en hypotheken, en te weinig oog heeft voor de specifieke behoeften van potentiële investeerders op het gebied van langetermijnsparen of startkapitaal.

Aanvullende problemen zijn gebrekkige institutionele communicatie en onduidelijke fiscale regels. Projectleiders uit de diaspora missen een centraal loket voor informatie en vereenvoudigde procedures. Ze voelen zich vaak aan hun lot overgelaten, navigerend tussen diverse administratieve instanties zonder duidelijke richtlijnen. Deze desorganisatie is zelfs merkbaar op regionaal niveau: overboekingen concentreren zich in vier grote regio’s, terwijl lokale ontwikkelingsprojecten moeite hebben om kapitaal aan te trekken.

Lees ook: Marokko ontvangt 12 miljard dollar van diaspora

De CESE stelt verschillende oplossingen voor, waaronder het openstellen van het Mohammed VI Fonds voor Investeringen voor bijdragen van de diaspora, het creëren van een specifiek fonds voor projecten met een grote sociale en ecologische impact, en het ontwikkelen van aantrekkelijke en op maat gemaakte bankproducten. Het doel is duidelijk: dit slapende spaargeld omzetten in een krachtige motor voor ontwikkeling. De boodschap van Marokkanen wereldwijd is helder: hun wil om bij te dragen aan de vooruitgang van het land is oprecht, maar dit kan alleen gerealiseerd worden met diepgaande structurele hervormingen en garanties van transparantie.